Hướng dẫn cho bé ăn dặm đúng cách

10 tháng 5

Việc cho bé ăn dặm được xem là một bước quan trọng và thú vị trong quá trình phát triển của trẻ. Điều này đặc biệt quan trọng và đòi hỏi bố mẹ nên tìm hiểu kỹ về cách thức cũng như những lưu ý khi áp dụng các cách ăn dặm cho trẻ. Vậy làm thế nào để cho bé ăn dặm đúng cách và hiệu quả nhất? Để giúp bạn có được những kiến thức hữu ích về ăn dặm cho bé, Shop Trà Củ Gai - một chuyên gia trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cho bé yêu, sẽ chia sẻ thông tin chi tiết về vấn đề này.

Khi nào thì nên bắt đầu cho trẻ ăn dặm?

Theo các chuyên gia của Viện dinh dưỡng Quốc gia, thời điểm tốt nhất để bé bắt đầu tập ăn dặm là từ tháng thứ 6 trở đi. Lý do là từ 6 tháng tuổi, lượng năng lượng từ sữa mẹ không còn đủ để đáp ứng nhu cầu của bé. Vì thế, việc ăn dặm trở nên cần thiết để cung cấp cho bé những chất dinh dưỡng không có trong sữa mẹ như sắt, kẽm, protein, canxi, DHA và nhiều chất dinh dưỡng khác. Ngoài ra, từ tháng 5,5 trở đi, bé sẽ hoạt động nhiều hơn, tiêu hao nhiều năng lượng hơn, do đó lượng dinh dưỡng trong sữa mẹ không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng của bé.

Những dấu hiệu bé của bạn đòi ăn dặm

Mẹ nên quan sát và nhận biết những dấu hiệu bé của mình đã sẵn sàng để ăn dặm hay chưa. Điều này được thể hiện khi bé bắt đầu quan tâm đến những gì ba mẹ ăn, thể hiện sự thích thú và muốn tham gia vào các bữa ăn gia đình. Bé cố gắng chơi với đồ ăn, ngậm trong miệng và sẵn sàng nhai. Nếu bé đã từ 6 tháng tuổi, bé đã có thể ngồi dậy và giữ đầu vững khi ngồi thì đó là dấu hiệu cho thấy bé đã sẵn sàng để "thử nếm" những thức ăn đặc.

Hướng dẫn cho bé ăn dặm đúng cách

Cho bé ăn dặm sớm hoặc muộn có sao không?

Nhiều phụ huynh vội vàng cho con ăn dặm khi bé mới được 3-4 tháng, nhưng điều này có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của bé. Trẻ ở độ tuổi này có hệ tiêu hóa còn non nớt, chưa thích nghi được với một số loại thực phẩm, nếu cho bé ăn dặm lúc này có thể gây khó tiêu hóa, dẫn đến tiêu chảy hoặc táo bón. Ngoài ra, cho bé ăn dặm sớm cũng khiến bé bú mẹ ít đi, gây thiếu hụt các chất dinh dưỡng quan trọng trong sữa mẹ. Nếu có trường hợp phải ăn dặm trước 6 tháng tuổi, hành động này nên được chỉ dẫn bởi bác sĩ.

Tuy nhiên, nếu bé ăn dặm quá muộn (sau 9 tháng), cũng có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Bé có thể bị rối loạn cấu trúc thực phẩm, cơ hàm phát triển yếu, thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình tăng trưởng. Điều này dẫn đến nguy cơ trẻ bị suy dinh dưỡng, còi xương, thiếu máu và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Vì vậy, bố mẹ nên xác định thời điểm ăn dặm phù hợp để đảm bảo sự phát triển và sức khỏe tốt nhất cho bé.

Các phương pháp ăn dặm phổ biến hiện nay

Tùy thuộc vào thể trạng cũng như tính cách, mỗi bé sẽ phù hợp với một loại phương pháp ăn dặm khác nhau. Mẹ hãy tham khảo 3 phương pháp ăn dặm phổ biến nhất dưới đây để lựa chọn cho bé:

Phương pháp ăn dặm truyền thống

Cách ăn dặm này không còn quá xa lạ đối với các bà mẹ Việt Nam. Khi bắt đầu cho bé ăn dặm, mẹ sẽ xay nhuyễn bột chung với các loại thực phẩm như thịt, rau, cá,... Sau khi bé mọc răng, mẹ sẽ chuyển sang cho bé ăn thức ăn nghiền hoặc cháo kèm đồ ăn cắt nhỏ.

• Ưu điểm:

Thức ăn xay nhuyễn giúp bé dễ dàng làm quen và an toàn cho hệ tiêu hóa.

Công thức đơn giản, mẹ không tốn nhiều thời gian để chế biến.

Có thể cho bé ăn với khẩu phần nhiều ngay từ khi bé mới tập ăn.

• Nhược điểm:

Do nhiều loại thức ăn được xay trộn với nhau, bé không phân biệt được các loại thực phẩm và mẹ khó phát hiện bé dị ứng với loại thức ăn nào.

Ăn nhiều thức ăn xay nhuyễn có thể ảnh hưởng đến khả năng ăn thô sau này, không tập được phản xạ nhai cho bé.

Phương pháp ăn dặm truyền thống phổ biến với các mẹ Việt Nam (Nguồn: Sưu tầm)

Phương pháp ăn dặm kiểu Nhật

Cách ăn dặm này sẽ giúp bé bắt đầu với cháo loãng qua rây với tỷ lệ 1:10 thay vì bột. Thực đơn ăn dặm kiểu Nhật bao gồm cháo loãng kết hợp với các loại thực phẩm khác, giữ nguyên hương vị gốc. Các loại thức ăn được để riêng biệt, không trộn lẫn, và độ thô tăng dần theo thời gian thích hợp.

• Ưu điểm:

Giúp bé phát triển khả năng ăn thức ăn thô sớm và kỹ năng nhai, nuốt tốt hơn.

Tạo cảm giác thoải mái cho bé khi ăn, giúp bé khám phá nhiều hương vị khác nhau.

Giúp bé hình thành thói quen ngồi ăn, ăn nhiều hơn và tập trung hơn.

• Nhược điểm:

Mẹ cần dành nhiều thời gian và công sức để dạy bé ngồi và cầm thìa.

Chuẩn bị từng loại thức ăn riêng biệt cũng tốn thời gian của mẹ.

Phương pháp ăn dặm tự bé chỉ huy (BLW)

Việc này sẽ cho bé tự quyết định đồ ăn và cách ăn ngay từ đầu. Bố mẹ chỉ cần chuẩn bị thức ăn đã chế biến mềm, đặt trên bàn và bé sẽ tự lựa chọn thức ăn yêu thích của mình bằng cách bốc và cầm nắm. Trẻ có thể ngồi cùng bàn ăn chung với cả nhà và ăn thô y như người lớn.

• Ưu điểm:

Trẻ sẽ được làm quen với từng loại thực phẩm nhanh hơn, được trải nghiệm chế độ ăn và hương vị phong phú.

Giúp trẻ ăn một cách tự nhiên và phát triển kỹ năng kiểm soát thức ăn, kỹ năng nhai cho bé.

Định hình và phát triển thói quen ăn uống độc lập từ sớm cho bé.

Bé sẽ học được cách kết hợp tay và mắt qua mỗi lần sử dụng ngón tay đưa thức ăn vào miệng.

• Nhược điểm:

Mẹ sẽ khó kiểm soát được lượng thức ăn và dinh dưỡng được đưa vào cơ thể bé.

Tồn tại nguy cơ bé bị hóc, nghẹn đồ ăn.

Phương pháp ăn dặm tự bé chỉ huy

Nguyên tắc cho bé ăn dặm đúng cách

Theo kinh nghiệm được Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (American Academy of Pediatrics) đúc kết, cần tuân thủ những nguyên tắc sau khi cho bé ăn dặm:

Sử dụng nguyên tắc "ngọt - mặn" khi bắt đầu cho bé ăn dặm. Ban đầu, cho bé ăn bột có vị ngọt giống với sữa mẹ, sau đó chuyển sang bột mặn có nhiều chất dinh dưỡng hơn.

Áp dụng nguyên tắc "ít - nhiều" để giúp hệ tiêu hóa của bé thích nghi dần với lượng và thành phần thức ăn ngày càng phong phú hơn. Ban đầu, cho bé ăn ít, ví dụ như 10 gram bột, 10 gram rau xanh, 10 gram thịt xay, 5 ml dầu ăn hoặc mỡ động vật mỗi bữa. Mẹ có thể tăng lượng thức ăn dần dần để đảm bảo cung cấp đầy đủ năng lượng và dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của bé.

Có một số nguyên tắc quan trọng trong việc cho trẻ ăn dặm. Trong đó, nguyên tắc “loãng - đặc” giúp bé dần quen với những loại thức ăn mới. Nên bắt đầu với những loại chế biến loãng, sau đó chuyển sang đặc khi hệ tiêu hóa của bé đã tiêu hóa tốt những loại thức ăn phức tạp hơn.

Nguyên tắc “tô màu chén bột” đảm bảo bột ăn dặm của bé cung cấp đủ 4 nhóm thực phẩm quan trọng cho sự phát triển của bé, bao gồm nhóm bột đường, nhóm đạm, nhóm chất béo, và nhóm vitamin và khoáng chất.

Không ép bé ăn khi bé không muốn nữa hoặc tỏ ra phản đối việc ăn dặm. Nếu bé nhăn nhó, quay mặt đi hoặc không chịu ăn, ba mẹ không nên ép bé. Thay vào đó, hãy kiên trì thử lại lần sau. Nếu bé vẫn không chịu ăn, mẹ có thể tạm ngưng cho bé ăn dặm trong 3-5 ngày, rồi sau đó tiếp tục tập luyện để bé không bị căng thẳng trong quá trình ăn dặm.

Hướng dẫn cách ăn dặm cho bé đúng và khoa học nhất

Các bước chuẩn bị cho bé ăn dặm

Mẹ đã nắm vững kiến thức về ăn dặm, bây giờ hãy tìm kiếm và ghi chép thực đơn ăn dặm cho con theo từng giai đoạn. Khi bắt đầu cho bé ăn dặm, mẹ nên đút khoảng 1/2 thìa cà phê thức ăn hoặc ít hơn. Bé cũng có thể được cho bú sữa mẹ trước khi ăn thức ăn để bé dễ dàng làm quen. Trong quá trình ăn, hãy tập cho bé ngồi thẳng, ăn từng miếng và nghỉ giữa các lần đút. Nếu bé nhăn nhó, bặm miệng hoặc phì thức ăn ra ngoài, mẹ không nên ép bé ăn tiếp. Hãy kiên trì đợi đến khi bé muốn ăn và tiếp nhận đồ ăn mới tiếp tục. Khi bé no, mẹ nên ngừng cho bé ăn và không nên ép bé ăn thêm.

Lượng ăn dặm cho bé

Việc cho bé ăn dặm cần phải dựa trên sức ăn của trẻ, mẹ nên đảm bảo bé được ăn đủ lượng thức ăn phù hợp. Đối với trẻ từ 6 tháng trở lên, mẹ có thể cho bé ăn hai bữa trong ngày, mỗi bữa cách nhau khoảng 2 giờ để trẻ có thể tiêu hóa hết thức ăn từ bữa trước. Nếu trẻ biếng ăn, mẹ nên chia nhỏ các bữa ăn và có thể cho bé bú sữa mẹ để bổ sung dinh dưỡng nếu bé ăn ít.

Dụng cụ ăn của bé

Khi bé mới bắt đầu ăn dặm, mẹ nên sử dụng muỗng cà phê nhỏ để đút thức ăn cho bé. Mẹ cần chọn mua muỗng làm bằng nhựa hoặc sứ, không có cạnh sắc nhọn để tránh làm tổn thương cho bé. Để đo lường và kiểm soát lượng thức ăn cho bé, mẹ nên mua dụng cụ đong nấu có vạch chia.

Làm cho bé hứng thú ăn dặm

Hãy tạo sự hứng thú cho bé bằng cách chọn chọn những chiếc đũa, bát, chén có hình dáng đáng yêu, nhiều màu sắc. Khi cho bé ăn, mẹ có thể kể chuyện cho bé nghe hoặc nói chuyện với bé để bé cảm thấy vui vẻ hơn. Đồng thời, để bé cảm thấy ấm cúng và thoải mái hơn, hãy cho bé ngồi cùng các thành viên trong gia đình để cùng thưởng thức bữa ăn và tạo ra không khí ấm áp, vui vẻ.

Học cách nhai

Vì bé chưa mọc răng nên rõ ràng bé sẽ gặp khó khăn khi nhai. Bé cần thời gian để rèn luyện kỹ năng này. Mẹ có thể nghiền một miếng chuối chín hay táo tây bằng thìa thay vì cho chúng vào máy xay sinh tố hoặc cắt thức ăn dạng hạt lựu để bé bốc tập nhai. Ban đầu, trẻ có thể không biết cắn một miếng dưa chuột hay một mẩu cà rốt được hấp chín mềm. Nhưng khi bé có nhiều răng và lợi trở nên vững chắc, trẻ sẽ dễ dàng nhai được những đồ ăn đó.

Chọn các loại chén, muỗng hình thù ngộ nghĩnh, nhiều màu sắc để bé thích thú

Gợi ý thực đơn ăn dặm cho bé phù hợp với từng tháng tuổi

Việc cho trẻ ăn dặm và cách ăn là vấn đề khiến nhiều bậc phụ huynh lo lắng. Thường thì, trẻ sơ sinh đều biểu hiện ra khi nào đói và khi nào no thông qua cách khóc hay cười. Nếu bạn còn mơ hồ và chưa biết cách cho trẻ ăn dặm thì bạn cần phải biết cho bé ăn những thực phẩm nào, thực đơn như thế nào để cân bằng dinh dưỡng cho bé phát triển tốt nhất. Huggies đã chuẩn bị sẵn bộ thực đơn cho trẻ theo từng giai đoạn phù hợp, bạn có thể sử dụng để chế biến cho bé yêu của mình.

Thực đơn giai đoạn tập ăn dặm (5,5 - 6 tháng tuổi)

Trong giai đoạn này, mẹ vẫn nên cho bé bú bình thường và kết hợp với một số loại thực phẩm như ngũ cốc, sữa chua, phô mai,... Để bé dần quen với ăn dặm, mẹ nên bắt đầu cho bé ăn từ lượng nhỏ từ 5-10 ml (1-2 muỗng cafe) rồi từ từ tăng dần lượng lên 30 ml (2 muỗng canh) phô mai hoặc sữa chua và 45-75ml, 60-125ml (%-cốc) ngũ cốc nóng hoặc lạnh.

Dưới đây là gợi ý thực đơn cho bé:

• Bí đỏ nấu chín rồi nghiền/xay với bột hoặc sữa công thức.
• Cà rốt nấu chín rồi nghiền/xay với bột hoặc sữa công thức.
• Bơ nghiền trộn với sữa công thức hoặc bột.
• Khoai lang hấp trộn với sữa công thức hoặc bột.
• Cải bó xôi và khoai lang nghiền.
• Cháo đỗ xanh/cà rốt và su su xay nhuyễn.
• Cháo khoai sọ, phô mai nghiền, cải bó xôi và dầu oliu.
• Cháo trứng gà, cà chua, phô mai, bí xanh nghiền và dầu óc chó.
• Bơ và chuối nghiền với sữa công thức.
• Sữa đậu nành trộn với chuối nghiền nhỏ.

Thực đơn ăn dặm cho bé 7 - 8 tháng tuổi

Trong giai đoạn này, bé bắt đầu ăn được những món ăn từ thịt, cá, hải sản,... Bé sẽ ăn dặm 2 bữa mỗi ngày và lượng sữa mẹ bắt đầu giảm. Trong thực đơn hàng ngày, mẹ cần đảm bảo lượng đạm từ 10 - 15g, cháo từ 40 - 80g và rau xanh từ 25g. Dưới đây là một số gợi ý thực đơn cho bé:

Món ăn đầu tiên là cháo cá thịt trắng, rong biển và cà rốt.

• Các nguyên liệu cần chuẩn bị:

50g cà rốt

30g cá thịt trắng

1/2 thìa cafe rong biển tươi hoặc khô

1/2 thìa cafe bột gạo

• Cách chế biến:

Gọt vỏ cà rốt, luộc chín và nghiền nhuyễn.

Rửa sạch rong biển, luộc trong khoảng 12 phút cho mềm.

Làm sạch cá, bỏ da và xương, hấp chín và nghiền nhuyễn.

Cho cá, cà rốt và rong biển vào nồi đun trong khoảng 3 phút.

Hòa tan bột gạo với một chút nước, khuấy đều và đổ vào nồi. Đun sôi lại và khuấy đều.

Cháo thịt gà, bí đỏ, phô mai

• Nguyên liệu: Gạo tẻ, thịt gà cắt miếng, bí đỏ, phô mai.
• Cách làm: Gạo tẻ dùng nấu cháo. Thịt gà, bí đỏ luộc/ hấp chín, xé nhỏ và nghiền nhuyễn. Sau đó cho thịt gà, bí đỏ và 1 viên phô mai vào nồi cháo đun sôi.

Súp khoai tây, cà rốt và táo

• Nguyên liệu: 1/2 chén táo xắt nhỏ, khoai tây xắt nhỏ, cà rốt thái hạt lựu. Một thìa dầu ăn và hành thái nhỏ.
• Cách làm: Táo, cà rốt, khoai tây xào qua, cho nước vào nấu chín nhừ. Nghiền nhuyễn sau đó cho trẻ ăn.

Yến mạch rau củ

• Nguyên liệu: 200ml nước lọc, 20g cà rốt, 20g khoai lang, 30g yến mạch.
• Cách làm: Ngâm hạt yến mạch 15 - 20 phút sau đó đổ 200ml nước vào đưa lên bếp đun 10 phút cho chín. Cho khoai lang, cà rốt đã nghiền nhuyễn vào nồi, đun nhỏ lửa thêm vài phút nữa.

Thực đơn ăn dặm cho bé 9 - 10 tháng tuổi

Trong giai đoạn này, bé đã có thể ăn được đa dạng các loại thực phẩm. Dưới đây là một số gợi ý thực đơn ăn dặm cho bé ở giai đoạn này:

• Cháo lòng đỏ trứng gà khoai lang: Nấu cháo và khoai lang, sau đó nghiền nhuyễn. Khi chín mềm, trộn đều lòng đỏ trứng gà vào, đun trong 4-6 phút rồi tắt bếp.
• Cháo tôm và mướp: Tôm bóc vỏ, bỏ đầu, sống lưng, chỉ bụng rồi băm nhỏ. Bỏ tôm vào chảo phi với ít dầu ăn, sau đó cho mướp đã băm nhỏ vào xào cùng. Xào tới khi chín thì cho vào nồi cháo đun sôi thêm chút nữa.
• Cháo đậu xanh, gạo, thịt heo, cải thìa: Ngâm đậu xanh cho mềm rồi nấu cháo với gạo trắng. Chín cho thịt heo đã băm nhuyễn vào, sau đó cho cải thìa băm vào nấu thêm 5 phút nữa.
• Cháo thịt gà, bí đỏ, đậu hà lan: Ngâm đậu hà lan cho mềm, bóp bỏ lớp vỏ. Đem thịt gà, đậu hà lan và bí đỏ vào nồi cháo nấu cho đến khi chín nhừ. Lấy thịt gà ra băm nhỏ rồi cho lại vào nồi cháo, đun thêm 3 phút nữa.

Món cháo thịt gà, bí đỏ, đậu hà lan cho bé 9-10 tháng tuổi 

Thực đơn ăn dặm cho bé 11 - 12 tháng

Đối với giai đoạn này, bé đã có thể ăn được tất cả các loại thực phẩm nên không cần nghiền nhuyễn nữa. Mẹ có thể thêm sự đa dạng cho thực đơn ăn dặm của bé bằng cách sử dụng các công thức sau đây:

Bánh ăn dặm

• Nguyên liệu: 150g bột mì, 2 quả trứng gà, 20g đường trắng, 10g dầu bắp.
• Cách làm: Trộn đường với trứng và chút dầu bắp, đánh đều. Nhào bột mì với nước, để ủ trong 15 phút, sau đó cán thành những miếng nhỏ và cắt thành sợi. Cuối cùng, phết lớp trứng lên bánh và nướng.

Gan gà nghiền rau củ

• Nguyên liệu: Gan gà, cà rốt, hành, gừng.
• Cách làm: Rửa sạch gan gà, ngâm nước trong 1 tiếng, sau đó luộc với hành và gừng. Sau khi gan gà chín, vớt ra để ráo nước, cắt nhỏ và nghiền nát với thìa. Gan gà nghiền khô có thể ăn kèm với cơm hoặc nghiền cùng cà rốt để tạo thành món ăn bổ dưỡng và ngon miệng.

Cháo tôm

• Nguyên liệu: Gạo tẻ, 20g tôm khô, 2 lòng đỏ trứng gà.
• Cách làm: Tôm khô ngâm nước cho nở, sau đó đảo trên bếp cho đến khi có mùi thơm. Cho tôm vào nồi cháo nấu sẵn và đun nhỏ lửa tới khi cháo và tôm chín. Sau đó, cho lòng đỏ trứng gà vào đảo đều và nấu chín.

Một số lưu ý khi mẹ tập ăn dặm cho bé

Trong quá trình tập ăn dặm cho bé, bố mẹ cần chú ý đến các điều sau để đảm bảo sức khỏe cho con:

• Nấu chín và nghiền nhuyễn thức ăn

Trẻ từ 6 đến 8 tháng tuổi chưa có phản xạ nhai nên thức ăn không nghiền nhỏ có thể gây nghẹn hoặc hóc. Vì thế, bố mẹ cần nấu chín thức ăn và nghiền nhuyễn để tránh tình trạng này. Đối với trẻ từ 10 đến 12 tháng tuổi, bố mẹ có thể cho bé ăn thức ăn mềm, được nấu nhuyễn để kích thích nướu mọc.

• Đa dạng thực phẩm ăn dặm

Bố mẹ nên chế biến đầy đủ các nhóm dưỡng chất cần thiết cho bé. Đồng thời, nên đa dạng thực phẩm ăn dặm mỗi ngày để bé không cảm thấy nhàm chán. Tránh tình trạng lặp lại cùng một loại thực phẩm cho bé vì có thể dẫn đến tình trạng thừa chất này nhưng lại thiếu chất khác.

Mẹ nên đa dạng thực phẩm ăn dặm mỗi ngày để bé không nhàm chán

Đảm bảo an toàn thực phẩm khi cho trẻ ăn dặm"

Khi cho bé ăn dặm, mẹ cần đảm bảo an toàn thực phẩm để bảo vệ sức khỏe cho bé. Đầu tiên, mẹ nên chọn mua những loại thực phẩm tươi ngon, rõ nguồn gốc. Sau đó, trước khi cho bé ăn, mẹ và bé nên rửa tay sạch sẽ để hạn chế vi khuẩn xâm nhập vào thức ăn. Hơn nữa, mẹ cần tuân thủ nguyên tắc ăn chín, uống sôi để tránh tình trạng bé bị tiêu chảy.

Để đảm bảo sức khỏe cho bé trong quá trình ăn dặm

Mẹ cần lưu ý các thông tin trên. Quá trình tập ăn dặm là giai đoạn rất quan trọng trong việc phát triển thể chất và trí tuệ của bé. Vì vậy, hãy tập cho bé ăn dặm đúng cách và đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng.